Góra Zamkowa

W systemie grodowym całego państwa piastowskiego szczególną rolę odgrywał kompleks gnieźnieński. W ramach jego systemu obronnego funkcjonowały w bliskim sąsiedztwie grody osłaniające podejścia z ważniejszych kierunków. Być może w Powidzu wzniesiono gród pełniący rolę osłonową gnieźnieńskiego grodu na wysuniętej i dogodnie położonej rubieży. W późniejszym okresie mógł powstać tu zamek średniowieczny: na ziemiach Polski i Czech zakładano takie od połowy XIII w. Do dziś na stożkowe wzniesienie nad jeziorem Powidzkim mówi się Góra Zamkowa. Według archeologicznych badań powierzchniowych, Góra Zamkowa jest pozostałością grodziska stożkowego. Badania te określiły, że grodzisko zostało wzniesione na planie czworokąta o zaokrąglonych narożnikach. Wymiary stożka przedstawiały się następująco: u podstawy dawnych wałów ziemnych grodziska 80 m długości i 75 m szerokości, a u szczytu wzniesienia rozmiary malejące do 44 m długości i 40 m szerokości. Najwyższe zbocze od strony wschodniej tj. jeziora osiągało 11 m. Od strony północnej znajdowała się osada przygrodowa. Już same wymiary nie pozwalają zaliczać powidzkiego grodu do typowych grodzisk stożkowych i wskazują na poważniejsze założenie. Na zamku w Powidzu rezydował w latach 1416-1426 pierwszy starosta Powidzki Mroczko z Łopuchowa. W tymże miejscu w wieku XVII stał dwór na kopcu, w którym mieszkał posesor (dzierżawca) na mieście Powidzu i wsiach Łukasz Mielżyński junior, po ojcu swoim, także Łukaszu, zarządzającym od 1616 do 30 kwietnia 1627 r.