Kościół pw. św. Mikołaja

Kościół pw. Św. Mikołaja, neogotycki z lat 1863-1864. Z licznych dokumentów i akt z wizytacji kanonicznych zachowanych w archiwach archidiecezji gnieźnieńskiej można wnioskować, że fundacja świątyni pochodziła od władców i przez wieki dobra kościelne oraz przychody proboszcza opierały się na przywilejach królów. Wiadomo także, że wcześniejsze budowle były drewniane, pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, a następnie św. Mikołaja Biskupa i Wyznawcy. Na początku XVII w. arcybiskup gnieźnieński Wojciech Baranowski przeznaczył na remont i utrzymanie świątyni czynsze majątkowe. Ostatnią drewnianą budowlę wzniesiono w latach 30. XVIII w. Według zapisków obok kościoła znajdowały się dzwonnica, budynek proboszczówki, dom wikarego, zabudowania gospodarcze i dom do propinacji, czyli składu i handlu trunkami. W połowie XIX w. drewniana świątynia była w bardzo złym stanie. W 1860 r. z inicjatywy ks. Andrzeja Zgrabczyńskiego rozpoczęła się budowa nowego ceglanego kościoła. Został on wzniesiony w stylu neogotyckim. Jest orientowany. Ma nawę główną z chórem i 13-głosowym instrumentem organowym z 1866 r. Nawa została przykryta płaskim drewnianym stropem. Prezbiterium jest niższe i węższe. Świątynię pokryto ceramiczną dachówką, a w oknach zainstalowano witraże. Konsekracji budowli dokonał 12 lipca 1868 r. bp Józef Cybichowski, sufragan gnieźnieński. Z tego okresu pochodzi też znajdująca się obok kościoła kaplica przedpogrzebowa. Wokół świątyni znajdował się również cmentarz aż do 1860 r., na którym można odnaleźć grób inicjatora budowy świątyni – ks. Zgrabczyńskiego.

W świątyni znajdowało się wiele elementów wyposażenia ze wcześniejszych budowli. Zostało ono, wraz z historycznymi, pochodzącymi z XVIII w., dzwonami w dużej mierze zniszczone lub wywiezione podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej. W 1958 r. wnętrze kościoła ozdobiono w technice sgraffito i freskami, które wykonał prof. Leonard Torwirt z żoną Anną, artyści z Torunia. Co ciekawe na prośbę kard. Stefana Wyszyńskiego wykonali również kopię cudownego wizerunku Matki Bożej Częstochowskiej, która peregrynuje po Polsce. W latach powojennych w oknach świątyni pojawiły się witraże: w prezbiterium upamiętniające ofiary II wojny światowej, m.in. wizerunek św. ojca Maksymiliana Kolbe, a na chórze papieża Jana Pawła II i Prymasa Stefana Wyszyńskiego.

Do zachowanych najcenniejszych elementów wyposażenia należy XIV-wieczna rzeźba Matki Boskiej na lwie, znajdująca się obecnie w zbiorach Muzeum Archidiecezjalnego w Gnieźnie. Natomiast w prezbiterium można zobaczyć obraz pochodzący ze szkoły weneckiej z XVII w. przedstawiający Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny oraz postacie świętych Sebastiana, Franciszka i Rocha. Na uwagę zasługuje również znajdująca się obecnie na barierze chóru płaskorzeźba zaślubin Najświętszej Maryi Panny datowana na początek XVIII w., pochodząca zapewne z ołtarza z poprzedniego kościoła. Na ścianie prezbiterium znajduje się rzeźba przedstawiająca Chrystusa na krzyżu z II połowy XVIII w. Obrazy w ołtarzach bocznych, m.in. poświęcony patronowi świątyni św. Mikołajowi, oraz patronce św. Anny, pochodzą z II połowy XIX w. Jeśli chodzi o stacje drogi krzyżowej, to powstały na początku XX w. Ostatnim współczesnym elementem wystroju kościoła jest poświęcony w 2018 r., w 150-lecie konsekracji świątyni oraz 775 rocznicę lokacji Powidza, ołtarz główny. Aktu tego dokonał arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Wojciech Polak, upamiętniając wprowadzeniem do świątyni relikwii św. Mikołaja Biskupa. Wydarzenie to upamiętnia tablica umieszczona w głównej kruchcie kościoła. Pod chórem z kolei znajduje się tablica z brązu, z symbolami powstańczymi i napisem: ”Ku czci Kompanii Powidzkiej Uczestnikom Powstania Wielkopolskiego 1918/1919” ufundowana przez Towarzystwo Przyjaciół Powidza .W kolejnych latach kościół otrzymał również relikwie: św. Jana Pawła II oraz bł. Kard. Stefana Wyszyńskiego, umieszczone w ścianie obok ołtarza św. Mikołaja.